पुणे: जागतिक सुविधा केंद्रांचे नवे हब म्हणून उदयास

पुणे: जागतिक सुविधा केंद्रांचे नवे हब म्हणून उदयास

पुणे, ज्याला महाराष्ट्राची सांस्कृतिक राजधानी आणि आयटी नगरी म्हणून ओळखले जाते, आता जागतिक सुविधा केंद्रांचे (Global Capability Centers – GCC) प्रमुख शहर म्हणून नावारूपास येत आहे. गेल्या काही वर्षांत पुण्याने या क्षेत्रात लक्षणीय प्रगती केली असून, मास्टरकार्डसारख्या आघाडीच्या कंपन्यांनी येथे आपली सर्वात मोठी तंत्रज्ञान केंद्रे उभारली आहेत. तज्ज्ञांच्या मते, भविष्यात यामध्ये आणखी वाढ होण्याची शक्यता आहे.

पुण्याकडे का वळत आहेत कंपन्या?

भारतातील बेंगळुरू, मुंबई, दिल्ली, हैदराबाद, चेन्नई आणि पुणे या शहरांमध्ये जागतिक सुविधा केंद्रांचा विस्तार झपाट्याने होत आहे. बेंगळुरू हे या क्षेत्रातील प्रमुख केंद्र असले तरी तिथे कार्यालयीन जागेच्या भाड्यांमध्ये झालेली वाढ आणि इतर खर्च यामुळे कंपन्या पर्यायी शहरांचा शोध घेत आहेत. पुणे यामध्ये आघाडीवर आहे, याचे कारण येथील मुबलक तंत्रज्ञान मनुष्यबळ आणि मुंबईच्या जवळील स्थान. पुण्यातील अभियांत्रिकी महाविद्यालयांमधून दरवर्षी सुमारे 20,000 ते 25,000 अभियंते बाहेर पडतात, जे जागतिक सुविधा केंद्रांसाठी कुशल मनुष्यबळ म्हणून उपलब्ध होतात.

जागतिक सुविधा केंद्रांची वाढ

अ‍ॅनारॉकच्या ताज्या अहवालानुसार, पुण्यात 2024 च्या पहिल्या तिमाहीत (जानेवारी-मार्च) जागतिक सुविधा केंद्रांसाठी 4.5 लाख चौरस फूट कार्यालयीन जागा भाडेतत्त्वावर घेण्यात आली. गेल्या वर्षी याच कालावधीत ही जागा केवळ 1 लाख चौरस फूट होती, म्हणजेच यंदा यात चारपट वाढ झाली आहे. ही केंद्रे प्रामुख्याने तंत्रज्ञान, अभियांत्रिकी, निर्मिती, बँकिंग आणि वित्तीय सेवा क्षेत्राशी संबंधित आहेत.

आर्थिक प्रभाव आणि रोजगार संधी

2024 च्या अखेरीस देशातील सात प्रमुख शहरांमधील जागतिक सुविधा केंद्रांची संख्या 1,500 होती, ज्यांची एकूण उलाढाल 52 अब्ज डॉलर्स इतकी होती. यामध्ये 18 ते 28 लाख कर्मचारी कार्यरत होते. 2025 च्या अखेरीस ही संख्या 1,100 पर्यंत कमी होऊनही उलाढाल 60 अब्ज डॉलर्सपर्यंत वाढेल आणि रोजगार 12 लाखांवर जाईल, असा अंदाज आहे. पुण्यातील ही वाढ शहराच्या आर्थिक विकासाला चालना देत आहे आणि स्थानिक रोजगार संधींमध्ये मोठ्या प्रमाणात वाढ करत आहे.

पुण्याचे बदलते स्वरूप

पुण्याची सांस्कृतिक आणि शैक्षणिक राजधानी म्हणून असलेली ओळख आता जागतिक सुविधा केंद्रांचे हब म्हणून नव्याने आकार घेत आहे. मास्टरकार्डसारख्या कंपन्यांनी पुण्यात आपली मोठी तंत्रज्ञान केंद्रे स्थापन केल्याने शहराला जागतिक स्तरावर मान्यता मिळत आहे. यामुळे स्थानिक व्यवसाय, रिअल इस्टेट आणि इतर संबंधित उद्योगांना चालना मिळत आहे.

भविष्यातील शक्यता

पुण्यातील जागतिक सुविधा केंद्रांचा विस्तार पाहता, शहर आयटी हबपेक्षा पुढे जाऊन जागतिक तंत्रज्ञान आणि नवोन्मेषाचे केंद्र बनण्याच्या मार्गावर आहे. यामुळे स्थानिक तरुणांना उच्च पगाराच्या आणि जागतिक दर्जाच्या नोकऱ्या उपलब्ध होत आहेत. पुणे आता केवळ सांस्कृतिक किंवा आयटी नगरी नसून, जागतिक सुविधा केंद्रांचे शहर म्हणून उदयास येत आहे.