परदेशातील jobs : स्वर्ग की सकारात्मक वास्तव?
by परदेशात jobs मिळवण्याचं स्वप्न अनेक भारतीय तरुणांचं असतं. चकचकीत शहरं, मोठा पगार आणि सुखी जीवनाची कल्पना अनेकांना भुरळ घालते. पण परदेशातील jobs चं खरं चित्रनेहमीच गुलाबी नसतं. विशेषतः ‘3D Jobs’ म्हणजेच Dirty (अस्वच्छ), Dangerous (धोकादायक) आणि Difficult (कठीण) अशा jobs चं वास्तव समजून घेणं गरजेचं आहे.
‘3D Jobs’ म्हणजे नेमकं काय?
‘3D Jobs’ ही अशी कामं आहेत, जी शारीरिकदृष्ट्या कष्टाची, जोखमीची आणि अस्वच्छ वातावरणात करावी लागतात. यामध्ये बांधकाम साईट्स, खाणी, फॅक्टरी, सांडपाणी व्यवस्थापन किंवा जहाजावरील कामांचा समावेश होतो. ही कामं मुख्यतः भारत, नेपाळ, बांगलादेश, श्रीलंका यांसारख्या देशांमधील स्थलांतरित मजूर करतात. या jobs त्यांच्या मूळ देशापेक्षा जास्त पगार देतात, पण त्यामागे लपलेली किंमत फार मोठी आहे.
कामगारांचे आव्हानं
परदेशात, विशेषतः खाडी देशांमध्ये (सौदी अरेबिया, कतार, यूएई), कामगारांना अनेक अडचणींचा सामना करावा लागतो. अपुरे सुरक्षा उपाय, अनिश्चित कामाचे तास आणि काही ठिकाणी पासपोर्ट जप्त करण्यासारख्या प्रथा त्यांचं स्वातंत्र्य मर्यादित करतात. पूर्वी प्रचलित ‘काफाला’ व्यवस्थेमुळे कामगारांचे हक्क मर्यादित होत, ज्यामुळे त्यांचं शोषण होत असे. ही व्यवस्था आता काही प्रमाणात बदलत आहे, पण अनेक ठिकाणी कामगारांचे प्रश्न कायम आहेत.
तरीही का निवडतात ही कामं?
या सगळ्या आव्हानांनंतरही लाखो भारतीय परदेशात या jobs साठी जातात. यामागचं कारण आहे त्यांच्या कुटुंबाचं आर्थिक भवितव्य. परदेशातून पाठवलेले पैसे कुटुंबाच्या गरजा, शिक्षण, वैद्यकीय खर्च आणि घरबांधणीसाठी उपयोगी ठरतात. भारताच्या अर्थव्यवस्थेतही या स्थलांतरित कामगारांचं योगदान महत्त्वाचं आहे.
काय आहे उपाय?
परदेशात jobs च्या संधींचा विचार करताना केवळ पगारावर लक्ष न देता, कामाची सुरक्षितता, हक्क आणि सन्मान यांचाही विचार करणं गरजेचं आहे. सरकार आणि आंतरराष्ट्रीय संस्थांनी कामगारांच्या हक्कांचं रक्षण करण्यासाठी ठोस पावलं उचलणं आवश्यक आहे. तसंच, परदेशात जाण्यापूर्वी कामगारांनी संबंधित देशातील कामाच्या परिस्थितीची पूर्ण माहिती घ्यावी.
परदेशातील jobs चं स्वप्न खरं करायचं असेल, तर ते फक्त पैशावर नाही, तर सुरक्षित आणि सन्मानजनक कामाच्या परिस्थितीवर आधारित असावं, असं तज्ज्ञांचं मत आहे.