Tag: महिला

मुली शिक्षणात आघाडीवर, पण नेतृत्वात मागे; मुलांना वाचनातही अडचणी

मुली शिक्षणात आघाडीवर असल्या तरी नेतृत्वाच्या संधींमध्ये त्या मागे पडत आहेत. युनेस्कोच्या अहवालातून असे समोर आले आहे की, शैक्षणिक संस्थांमध्ये महिलांना नेतृत्वाची जबाबदारी मिळत नाही. भारतात २०१९ मध्ये प्राथमिक शिक्षणात अर्ध्या शिक्षक महिला होत्या, परंतु उच्च माध्यमिक शाळांमध्ये फक्त ३५% मुख्याध्यापक महिला होत्या. जागतिक स्तरावर लिंग असमानतेबाबत गंभीर चिंता व्यक्त करण्यात आली आहे. याशिवाय, वाचन कौशल्यात मुले मुलींच्या तुलनेत सातत्याने मागे पडत आहेत. दर १०० मुलींमागे केवळ ७० मुले किमान वाचन पातळी गाठू शकतात.

शिक्षण क्षेत्रातील लिंग असमानता

• महिला शिक्षणमंत्री आणि कुलगुरुंची कमी संख्या: भारतात प्राथमिक शिक्षकांपैकी ६० टक्के महिला आहेत, परंतु केंद्रीय विद्यापीठांमध्ये केवळ १३ टक्के कुलगुरु महिला आहेत. जागतिक स्तरावर शिक्षणमंत्र्यांपैकी फक्त १९ टक्के महिला आहेत.
• नेतृत्वातील लिंगभेद: २०२१ मध्ये भारतातील १६१ राष्ट्रीय संस्थांपैकी केवळ ५ टक्के महिला संचालक किंवा कुलगुरु होत्या, तर २ टक्के महिला कुलसचिव होत्या. १,३२० विद्यापीठांच्या सर्वेक्षणात असे दिसून आले की, फक्त ९ टक्के कुलगुरु आणि ११ टक्के उच्च प्रशासकीय पदांवर महिला होत्या.
• शाळांमधील नेतृत्व: भारतीय शाळांमध्ये मुख्याध्यापक म्हणून महिलांचे प्रतिनिधित्व कमी आहे. पदोन्नतीमध्ये लिंगभेद असल्याची चिंता अहवालात व्यक्त करण्यात आली आहे.

अहवालातील महत्त्वाचे मुद्दे

• पुरुषांचे वर्चस्व: जागतिक स्तरावर शिक्षण क्षेत्रात महिलांची संख्या जास्त असूनही, शाळा व्यवस्थापन, मुख्याध्यापक पदे आणि उच्च शैक्षणिक धोरण ठरविण्यात पुरुषांचे वर्चस्व आहे.
• महिला नेतृत्वाचे फायदे: ज्या शाळांमध्ये महिला मुख्याध्यापक आहेत, तिथे विद्यार्थ्यांच्या कामगिरीत लक्षणीय सुधारणा दिसून आली आहे.
• विज्ञान आणि तंत्रज्ञान क्षेत्र: सायन्स, टेक्नॉलॉजी, इंजिनिअरिंग आणि गणित (STEM) क्षेत्रात महिलांना पुरेशा संधी मिळत नाहीत.
• वेतनातील असमानता: महिला शिक्षकांना पुरुषांच्या तुलनेत सरासरी ८ टक्के कमी वेतन मिळते.

निष्कर्ष

युनेस्कोच्या अहवालाने शिक्षण क्षेत्रातील लिंग असमानतेची गंभीर समस्या अधोरेखित केली आहे. मुली शिक्षणात आघाडीवर असल्या तरी नेतृत्वाच्या संधींमध्ये त्या मागे आहेत. याशिवाय, मुलांचे वाचन कौशल्य सुधारण्याची गरज आहे. शैक्षणिक धोरणांमध्ये बदल करून आणि महिलांना नेतृत्वाच्या संधी देऊन शिक्षण व्यवस्थेत सुधारणा होऊ शकते. सरकार आणि शैक्षणिक संस्थांनी यावर तातडीने लक्ष देण्याची गरज आहे.