by अंडर्लिंग १०१’: जेन झी पिढीला जीवनकौशल्ये शिकवणारा नवा अभ्यासक्रम
मुंबई, १९ जून २०२५ – आजच्या वेगवान आणि बदलत्या जगात स्वतःला सक्षम बनवण्यासाठी तरुण पिढी, विशेषतः ‘जेन झी’ (१९९७ ते २०१२ दरम्यान जन्मलेली पिढी), ‘अंडर्लिंग १०१’ (Adulting 101) या अनोख्या अभ्यासक्रमाकडे वळत आहे. जगभरातील अनेक नामांकित विद्यापीठांनी हा अभ्यासक्रम सुरू केला असून, यात दैनंदिन जीवनातील छोट्या-मोठ्या आव्हानांवर स्वावलंबीपणे मात करण्याची कला शिकवली जाते. अमेरिकेपासून युरोपपर्यंत हा अभ्यासक्रम लोकप्रिय होत असताना, भारतातील तरुणांनाही याचा लाभ घेण्याची गरज व्यक्त होत आहे.
जीवनकौशल्यांचा अनोखा खजिना
‘अंडर्लिंग १०१’ हा अभ्यासक्रम केवळ पुस्तकी ज्ञानापुरता मर्यादित नसून, रोजच्या आयुष्यातील व्यावहारिक कौशल्यांवर भर देतो. गाडीचे टायर पंक्चर झाल्यास स्टेपनी कशी लावावी, स्वयंपाकघरात आग लागल्यास तातडीने काय करावे, बजेट कसे तयार करावे, करिअर नियोजन कसे करावे, तसेच नातेसंबंध कसे सांभाळावेत, यासारख्या अनेक विषयांचा यात समावेश आहे. “हा अभ्यासक्रम आम्हाला स्वतःच्या पायावर उभे राहण्याची ताकद देतो,” असं म्हणतात मुंबईतील २२ वर्षीय स्नेहा पाटील, जी अशा अभ्यासक्रमाची भारतीय आवृत्ती उपलब्ध होण्याची वाट पाहत आहे.
जेन झी पिढीची आव्हानं
तज्ज्ञांच्या मते, जेन झी पिढी अनेकदा अति लाडावलेल्या वातावरणात वाढली आहे, ज्यामुळे त्यांना साध्या जीवनकौशल्यांचा अभाव जाणवतो. “पालकांनी मुलांना लहानपणापासूनच स्वावलंबन शिकवणं गरजेचं आहे. पण जर तसं झालं नसेल, तर ‘अंडर्लिंग १०१’ सारखे अभ्यासक्रम ही कमतरता भरून काढू शकतात,” असं मत दिल्लीस्थित शिक्षणतज्ज्ञ डॉ. अनिता शर्मा व्यक्त करतात. सोशल मीडियाच्या अतिवापरामुळे आणि तंत्रज्ञानावर वाढत्या अवलंबनामुळे या पिढीला प्रत्यक्ष अनुभव घेण्याच्या संधी कमी मिळाल्या, ज्याचा परिणाम त्यांच्या स्वावलंबनावर झाला आहे.
अमेरिकेतील लोकप्रियता आणि भारतातील संभावना
अमेरिकेतील स्टॅनफर्ड, येल आणि हार्वर्डसारख्या विद्यापीठांनी ‘अंडर्लिंग १०१’ अभ्यासक्रमाला आपल्या शैक्षणिक कॅटलॉगमध्ये स्थान दिलं आहे. विद्यार्थ्यांमध्ये या अभ्यासक्रमाची मागणी वाढत असून, अनेकांनी यामुळे त्यांचा आत्मविश्वास वाढल्याचं सांगितलं आहे. भारतातही अशा अभ्यासक्रमाची गरज भासत आहे. “भारतात तरुणांना नोकरीच्या ताणतणावासोबतच कौटुंबिक जबाबदाऱ्या आणि आर्थिक नियोजनाची आव्हानं पेलावी लागतात. अशा वेळी ‘अंडर्लिंग १०१’ सारखा अभ्यासक्रम खूप उपयुक्त ठरेल,” असं मत शिक्षण सल्लागार रोहन मेहता यांनी व्यक्त केलं.
पालक आणि शिक्षकांचं योगदान
पालकांनी मुलांना लहानपणापासूनच स्वयंपाक, कपडे धुणे, बँक खात्याचं व्यवस्थापन यासारख्या गोष्टी शिकवाव्यात, असं तज्ज्ञ सांगतात. तसेच, शाळा आणि महाविद्यालयांनीही अशा व्यावहारिक कौशल्यांना अभ्यासक्रमात स्थान द्यावं, असा सूर उमटतो आहे. “आम्ही आमच्या मुलांना सर्व सुखसोयी पुरवतो, पण त्यांना स्वतःच्या अडचणी स्वतः सोडवायला शिकवलं पाहिजे,” असं ठाण्यातील पालक स्मिता जोशी यांनी सांगितलं.
हे पण वाचा:Programming शिकायचंय? हे आहेत भारतातील टॉप यूट्यूबर्स जे देतात Basic ते Advanced शिकवणी – हजारो विद्यार्थ्यांचे झालेत Placement!
भविष्यातील दिशा
‘अंडर्लिंग १०१’ सारख्या अभ्यासक्रमांनी तरुणांना केवळ स्वावलंबी बनवण्यापुरतंच मर्यादित न राहता, त्यांच्यात आत्मविश्वास आणि निर्णयक्षमता वाढवण्याचं काम केलं आहे. भारतातही हा अभ्यासक्रम ऑनलाइन किंवा ऑफलाइन स्वरूपात सुरू झाल्यास, जेन झी पिढीला बदलत्या काळाशी जुळवून घेण्यास मोठी मदत होईल. शिक्षणतज्ज्ञांच्या मते, हा अभ्यासक्रम स्थानिक गरजांनुसार सानुकूलित केल्यास त्याचा प्रभाव अधिक वाढेल.
तुमच्या मतं काय? ‘अंडर्लिंग १०१’ सारखा अभ्यासक्रम भारतात यशस्वी होऊ शकेल का? आम्हाला तुमचं मत कळवा!
